برداشتن تخمدان: دلایل، عوارض و مراقبت‌های پس از جراحی

برداشتن تخمدان یا اووفورکتومی (Oophorectomy) به عمل جراحی برداشتن یکی یا هر دو تخمدان گفته می‌شود. این عمل ممکن است به دلایل مختلف پزشکی انجام شود. دکتر بیتا سجادی پور بهترین متخصص زنان در غرب تهران مفتخر به راهنمایی شما می‌باشد.

شرایط اووفورکتومی

برخی از شرایط و دلایلی که ممکن است نیاز به اووفورکتومی باشد عبارتند از:

• سرطان تخمدان: یکی از رایج‌ترین دلایل اووفورکتومی، درمان سرطان تخمدان است. در این حالت، جراح ممکن است تخمدان‌ها را برای جلوگیری از انتشار سرطان بردارد.
• کیست‌ها یا تومورهای تخمدانی: در صورتی که کیست‌ها یا تومورهای غیر سرطانی در تخمدان‌ها ایجاد شوند و درد یا مشکلات دیگری ایجاد کنند، اووفورکتومی ممکن است به عنوان درمان انتخابی انجام شود.
• آندومتریوز: در برخی موارد، اگر آندومتریوز (وضعیتی که در آن بافتی مشابه به بافت رحم در خارج از رحم رشد می‌کند) به تخمدان‌ها آسیب برساند، اووفورکتومی ممکن است راه‌حلی برای کاهش درد و جلوگیری از مشکلات بیشتر باشد.
• عفونت‌های مزمن یا آسیب به تخمدان‌ها: در صورتی که تخمدان‌ها به دلیل عفونت یا آسیب‌های مزمن به طور جدی تحت تاثیر قرار بگیرند، ممکن است برای درمان آن‌ها برداشته شوند.
• پیشگیری از سرطان در موارد ارثی: برخی زنان که دارای جهش‌های ژنتیکی خاصی مانند جهش‌های BRCA1 یا BRCA2 هستند، ممکن است به دلیل خطر بالای ابتلا به سرطان تخمدان، تحت اووفورکتومی پیشگیرانه قرار گیرند.
• جراحی‌های مرتبط با تغییرات هورمونی: گاهی اوقات برای درمان مشکلات هورمونی مانند هیپرپلازی آدرنال یا اختلالات دیگر که از تخمدان‌ها ناشی می‌شود، اووفورکتومی انجام می‌شود.

اووفورکتومی می‌تواند اثرات قابل توجهی بر روی سلامت هورمونی زنان بگذارد، زیرا تخمدان‌ها مسئول تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون هستند. به همین دلیل، بسیاری از زنانی که این عمل را انجام می‌دهند، ممکن است به درمان‌های هورمونی پس از جراحی نیاز داشته باشند تا از عوارضی مانند یائسگی زودرس جلوگیری کنند.

دلایل نیاز به برداشتن تخمدان

به گزارش mayoclinic

• A tubo-ovarian abscess. A tubo-ovarian abscess is a pus-filled pocket involving a fallopian tube and an ovary.
• Endometriosis. 
• Noncancerous ovarian tumors or cysts. 
• Ovarian cancer.
• Ovarian torsion.
• Reducing cancer risk.

آبسه لوله تخمدانی. آبسه لوله تخمدان یک پاکت پر از چرک است که شامل یک لوله فالوپ و یک تخمدان است.

• اندومتریوز.
• تومورها یا کیست های غیر سرطانی تخمدان.
• سرطان تخمدان. 
• پیچ خوردگی تخمدان. 
• کاهش خطر ابتلا به سرطان.

جراحی برداشتن تخمدان

برای برداشتن تخمدان‌ها (اووفورکتومی) روش‌های مختلفی وجود دارد که پزشک بر اساس شرایط بیمار و علت جراحی، بهترین گزینه را انتخاب می‌کند. مهم‌ترین روش‌ها عبارتند از:

1. لاپاراسکوپی:
   در این روش کم‌تهاجمی، جراح از طریق برش‌های کوچک در شکم و با کمک یک دوربین و ابزارهای مخصوص، تخمدان را برمی‌دارد.
   • مزایا:
     • دوره بهبودی سریع‌تر
     • درد و زخم کمتر
     • خطر عفونت کمتر
   • معایب:
     • ممکن است در موارد بسیار پیچیده، نیاز به تبدیل به جراحی باز وجود داشته باشد.
2. جراحی باز (لاپاراتومی):
   در این روش، جراح یک برش بزرگ‌تر در شکم ایجاد می‌کند تا به تخمدان‌ها دسترسی پیدا کند.
   • مزایا:
     • امکان دسترسی بهتر به بافت‌ها در موارد پیچیده (مانند سرطان پیشرفته)
   • معایب:
     • دوره بهبودی طولانی‌تر
     • درد بیشتر و خطر عفونت بالاتر
3. از طریق واژن (واژینال اووفورکتومی):
   در برخی موارد خاص، تخمدان‌ها می‌توانند از طریق برشی در دیواره واژن برداشته شوند، اما این روش کمتر رایج است.
   • مزایا:
     • زخم روی پوست شکم وجود ندارد
   • معایب:
     • ممکن است برای برخی شرایط بالینی مناسب نباشد.

انتخاب بهترین روش جراحی اووفورکتومی

تصمیم‌گیری درباره نوع جراحی بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله علت برداشتن تخمدان (مثلاً سرطان، کیست یا پیشگیری)، شرایط کلی سلامت بیمار، و تجربه و توصیه جراح. برای مثال، اگر بیمار دچار سرطان تخمدان باشد، معمولاً جراحی باز برای مشاهده و بررسی دقیق‌تر بافت‌ها ترجیح داده می‌شود. در مقابل، برای کیست‌های ساده یا جراحی‌های پیشگیرانه، لاپاراسکوپی بیشتر استفاده می‌شود. دکتر بیتا سجادی پور بهترین متخصص زنان در چیتگر راهنمای شما در همین باب است.

مزایا و معایب کلی برداشتن تخمدان‌ها

مزایا و معایب کلی برداشتن تخمدان‌ها عبارتست از:

در نهایت، پزشک با توجه به شرایط فردی بیمار و مزایا و معایب هر روش، بهترین گزینه را پیشنهاد می‌دهد.

عوارض برداشتن تخمدان

برداشتن تخمدان‌ها (اووفورکتومی) می‌تواند عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدتی داشته باشد. برخی از این عوارض به خود جراحی و برخی دیگر به تغییرات هورمونی پس از برداشتن تخمدان‌ها مرتبط هستند. آگاهی از این عوارض و روش‌های مدیریت آن‌ها به بیمار کمک می‌کند تا بهبودی بهتری داشته باشد و کیفیت زندگی خود را حفظ کند.

عوارض کوتاه‌مدت:

• درد و ناراحتی پس از جراحی
• خونریزی و عفونت زخم
• عوارض بیهوشی (مانند تهوع و استفراغ)
• آسیب به اعضای مجاور

عوارض بلندمدت (خصوصاً در برداشتن دوطرفه تخمدان‌ها):

1. یائسگی زودرس:
   برداشتن تخمدان‌ها قبل از یائسگی طبیعی باعث کاهش هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌شود. این امر می‌تواند منجر به گرگرفتگی، خشکی واژن، کاهش میل جنسی، تغییرات خلقی، و کاهش تراکم استخوان شود.
   • مدیریت:
     • هورمون‌درمانی (HRT) در صورت مناسب بودن شرایط بیمار.
     • استفاده از روان‌کننده‌های واژینال یا مرطوب‌کننده‌ها برای رفع خشکی.
     • انجام ورزش‌های تحمل وزن و مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D برای تقویت استخوان‌ها.
2. افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی:
   کمبود استروژن ممکن است خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
   • مدیریت:
     • حفظ وزن مناسب.
     • رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم.
     • کنترل فشار خون و کلسترول.
3. تغییرات خلقی و افسردگی:
   کاهش ناگهانی هورمون‌ها می‌تواند باعث نوسانات خلقی یا حتی افسردگی شود.
   • مدیریت:
     • مشاوره روانشناسی یا روان‌پزشکی.
     • داروهای ضدافسردگی در صورت نیاز.
     • فعالیت‌های آرامش‌بخش مثل یوگا، مدیتیشن، یا تمرینات تنفسی.

مراقبت‌های ضروری پس از جراحی اووفورکتومی

مراقبت‌های ضروری پس از جراحی اووفورکتومی عبارتست از:

1. استراحت و محدودیت فعالیت:
   • در روزهای ابتدایی، از فعالیت‌های سنگین، بلند کردن اجسام سنگین و ورزش‌های شدید خودداری کنید.
   • با گذشت چند روز، فعالیت‌های سبک را آغاز کرده و به تدریج میزان فعالیت را افزایش دهید.
2. مدیریت درد:
   • پزشک معمولاً داروهای مسکن تجویز می‌کند. این داروها را طبق دستور مصرف کنید و در صورت کاهش درد، به تدریج دوز آن‌ها را کاهش دهید.
   • استفاده از کیسه‌ی گرم روی نواحی شکم (با دستور پزشک) می‌تواند به کاهش درد و گرفتگی کمک کند.
3. رعایت بهداشت زخم:
   • زخم‌های جراحی را طبق دستور پزشک تمیز و خشک نگه دارید.
   • در صورت وجود پانسمان، از دست‌کاری آن خودداری کرده و در زمان تعیین‌شده تعویض کنید.
   • از غوطه‌ور شدن در آب (مانند استخر یا وان) تا زمانی که پزشک اجازه نداده است، پرهیز کنید.
4. مصرف داروها و مکمل‌ها:
   • آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای دیگری که پزشک تجویز کرده است را کامل مصرف کنید.
   • در صورت نیاز به هورمون‌درمانی یا مکمل‌های کلسیم و ویتامین D، طبق دستور پزشک عمل کنید.
5. رژیم غذایی و هیدراتاسیون:
   • مصرف مایعات کافی و یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند به بهبودی سریع‌تر کمک کند.
   • از غذاهای پرچرب و سنگین که ممکن است باعث نفخ یا ناراحتی شکمی شوند، پرهیز کنید.

چه زمانی باید به پزشک متخصص مراجعه کرد؟

1. افزایش دمای بدن:
   اگر تب (بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد) دارید یا احساس لرز می‌کنید، این ممکن است نشانه عفونت باشد.
2. قرمزی، ورم یا ترشح غیرطبیعی از زخم:
   • اگر زخم جراحی قرمز، متورم یا دچار ترشح چرکی شود، به پزشک اطلاع دهید.
3. درد شدید و غیرمعمول:
   • اگر درد به جای کاهش، شدیدتر شود یا با داروهای تجویز شده کنترل نشود، نیاز به بررسی دارد.
4. مشکلات ادراری یا گوارشی:
   • اگر دچار مشکل در دفع ادرار، تغییرات غیرمعمول در حرکات روده، یا درد شدید شکمی شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید.
5. ضعف شدید، سرگیجه یا بی‌حالی:
   • اگر احساس ضعف شدید دارید یا توان انجام فعالیت‌های روزمره را ندارید، ممکن است به کمک پزشکی نیاز داشته باشید.
6. تورم و درد در پاها:
   • اگر پاهای شما دردناک، قرمز یا متورم شدند، این می‌تواند نشانه‌ی لخته‌ی خون باشد و باید بلافاصله بررسی شود.

نتیجه‌گیری

رعایت دستورالعمل‌های پزشک، نظارت دقیق بر علائم، و مراجعه به پزشک در صورت بروز نشانه‌های نگران‌کننده، می‌تواند به بهبودی سریع‌تر کمک کرده و از عوارض احتمالی جلوگیری کند.

اطلاعات تماس دکتر سجادی پور